CÁC PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN BỆNH TRÀO NGƯỢC DẠ DÀY THỰC QUẢN
adminBệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là tình trạng dịch dạ dày trào lên thực quản gây ra các triệu chứng khó chịu và/hoặc biến chứng. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ giúp tránh được các biến chứng do bệnh gây ra cũng như cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Chẩn đoán xác định GERD dựa trên hình ảnh nội soi có tổn thương viêm thực quản trào ngược mức độ nặng hoặc có biến chứng và kết quả đo pH 24 giờ. Tuy nhiên trong thực tế, có thể sử dụng một số phương pháp khác để chẩn đoán bệnh bao gồm các bộ câu hỏi đánh giá triệu chứng, liệu pháp điều trị thử 2 tuần hoặc một số công cụ mới như tìm pepsin trong nước bọt, đo điện thế niêm mạc thực quản v.v..
Sử dụng bộ câu hỏi lâm sàng: Bộ câu hỏi lâm sàng là phương pháp dễ áp dụng, có thể triển khai ở mọi cơ sở y tế trong đó GERDQ là một bộ câu hỏi thường được áp dụng tại Việt Nam. Đây là bộ câu hỏi để người bệnh tự trả lời về các triệu chứng của mình trong vòng 7 ngày qua. Điểm GERDQ từ 8 điểm trở lên gợi ý người bệnh có GERD.
Bảng điểm GERDQ
Câu hỏi | Không có | 1 ngày | 2-3 ngày | 4-7 ngày |
1. Cảm giác nóng rát sau xương ức (giữa ngực) | 0 | 1 | 2 | 3 |
2. Cảm thấy chất lỏng hoặc thức ăn trong dạ dày ợ lên đến họng hoặc miệng | 0 | 1 | 2 | 3 |
3. Đau ở vùng thượng vị (khu vực dạ dày) | 3 | 2 | 1 | 0 |
4. Buồn nôn | 3 | 2 | 1 | 0 |
5. Ngủ không ngon vì cảm giác nóng rát sau xương ức/ợ lên họng miệng | 0 | 1 | 2 | 3 |
6. Phải dùng thêm thuốc ngoài những thuốc bác sĩ kê? (Vd, Gaviscon) | 0 | 1 | 2 | 3 |
Điều trị thử bằng thuốc ức chế bơm Proton (PPI): Thuốc ức chế bơm proton là nhóm thuốc quan trọng trong điều trị GERD, có tác dụng ức chế bài tiết acid. Điều trị thử PPI sẽ được bác sĩ kê đơn tối thiểu 2 tuần. Đây là phương pháp chủ yếu được sử dụng để loại trừ GERD. Trường hợp người bệnh không đáp ứng với thuốc sẽ cần phối hợp các thăm dò hướng tới bệnh lý khác.
Nội soi thực quản - dạ dày - tá tràng: Hiện nay, nội soi đường tiêu hóa trên là phương pháp được áp dụng rộng rãi để thăm dò trên các bệnh nhân có biểu hiện đường tiêu hóa trên trong đó có GERD. Nội soi cần được chỉ định khi người bệnh có triệu chứng báo động (nuốt khó, nuốt đau, thiếu máu, gầy sút cân, lớn tuổi v.v..) hoặc khi không đáp ứng với liệu pháp điều trị thử. Nội soi giúp phát hiện được các tổn thương có liên quan đến GERD như viêm thực quản do trào ngược, Barrett thực quản, hẹp thực quản do loét, đồng thời giúp loại trừ được các tổn thương khác tại thực quản như ung thư thực quản, rối loạn nhu động thực quản nặng…Tuy nhiên, có đến 2/3 người bệnh có biểu hiện trào ngược dạ dày thực quản nhưng hình ảnh nội soi thực quản hoàn toàn bình thường. Do đó, khi kết quả nội soi bình thường không có nghĩa người bệnh không có tình trạng trào ngược dạ dày thực quản.
Phân loại trào ngược dạ dày thực quản
Đo pH – trở kháng thực quản 24 giờ: Đây được coi là phương pháp chính xác nhất, và là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán GERD. Kĩ thuật sử dụng một dây đo có các thụ thể đo pH (chỉ số phản ánh tính chất axít của dịch) và trở kháng (giúp phát hiện các cơn trào ngược) ở thực quản. Bên cạnh đó, thiết bị đo pH – trở kháng 24 giờ đeo trên người bệnh nhân có các nút bấm giúp ghi nhận lại các triệu chứng khác (ví dụ ho, đau ngực, khó thở,…). Nhờ vậy, bác sĩ có thể xác định mối liên quan giữa triệu chứng của người bệnh và cơn trào ngược thật sự.
Đo áp lực và nhu động thực quản độ phân giải cao (HRM): Là kỹ thuật cho phép đánh giá co bóp của thực quản và áp lực các cơ thắt thực quản trên và dưới, từ đó cho phép đánh giá các yếu tố nguy cơ của GERD (trương lực cơ thắt thực quản yếu, thực quản kém co bóp v.v..) và loại trừ các rối loạn nhu động thực quản nặng có biểu hiện giống GERD như co thắt tâm vị. Những trường hợp GERD nặng có chỉ định phẫu thuật cũng cần được thăm dò kĩ thuật này trước khi can thiệp.
Kỹ thuật đo áp lực và nhu động thực quản tại phòng khám đa khoa Hoàng Long
Test nhanh phát hiện pepsin trong nước bọt (PepTest): Đây là kĩ thuật được sử dụng để phát hiện sự có mặt của pepsin (một chất chỉ thấy ở dịch dạ dày) trong nước bọt. Kết quả dương tính gián tiếp phản ánh có tình trạng trào ngược dịch dạ dày lên trên thực quản. Phương pháp đặc biệt có ý nghĩa ở bệnh nhân không đủ điều kiện nội soi hoặc làm các phương pháp xâm lấn khác (người bệnh lớn tuổi, có các bệnh nền nặng, phụ nữ có thai, trẻ con v.v..)
Test nhanh phát hiện pepsin trong nước bọt (PepTest)
Đo điện thế của niêm mạc thực quản (TCM): TCM là kĩ thuật được tiến hành đồng thời trong quá trình nội soi để đo điện thế niêm mạc thực quản. Chỉ số này được chỉ ra là có giá trị trong chẩn đoán GERD đặc biệt là ở người bệnh có biểu hiện trào ngược dạ dày thực quản nhưng hình ảnh nội soi bình thường.