Con đường lây nhiễm
Vi rút viêm gan B chủ yếu lây qua đường máu, tinh dịch hoặc một số chất dịch cơ thể khác có virus nhưng khả năng lây không đáng kể (1). Có 3 con đường chính làm lây nhiễm vi rút viêm gan B là đường máu, quan hệ tình dục không an toàn và lây từ mẹ sang con (2). Bởi vậy, vi rút viêm gan B có thể lây truyền qua các con đường chính sau:
- Lây từ người mẹ mắc viêm gan B sang con trong cuộc đẻ
- Quan hệ tình dục không an toàn với người bị nhiễm bệnh, có vết xây xước, viêm nhiễm
- Dùng chung các vật sắc nhọn đã bị nhiễm máu từ người bị nhiễm bệnh trong cơ sở y tế hoặc cộng đồng, như kim tiêm, kim xăm mình, kim xỏ khuyên, máy đo đường huyết,…
- Dùng chung các vật dụng cá nhân như bàn chải đánh răng hoặc dao cạo râu, nhưng tỷ lệ này ít được ghi nhận
- Tiếp xúc trực tiếp với máu hoặc vết thương hở của người bị viêm gan B
- Phơi nhiễm nghề nghiệp của các nhân viên y tế trong quá trình thực hiện các thủ tục y tế
Mặc dù vi rút có thể được tìm thấy trong nước bọt nhưng vi rút nó không lây lan qua hắt hơi, ho, ôm hôn, cho con bú hoặc qua thức ăn hoặc nước uống hay dùng chung dụng cụ ăn uống. Ở Việt Nam, hình thức lây truyền viêm gan B chủ yếu là từ mẹ sang con khi sinh nở (2).
Một số biện pháp dự phòng
Tiêm vắc xin là biện pháp dự phòng quan trọng. Chương trình tiêm chủng mở rộng 3 liều vắc xin viêm gan B cho trẻ được thực hiện từ năm 2003, nhưng có giai đoạn tỷ lệ tiêm chủng cho trẻ sơ sinh trong vòng 24 giờ đầu chỉ đạt gần 70% trên cả nước. Do nước ta có tỷ lệ nhiễm bệnh cao nên tất cả nhóm trẻ em dưới 18 tuổi mà chưa được tiêm đủ mũi vắc xin cũg cần tiêm vắc xin để phòng bệnh. Vắc xin viêm gan B là biện pháp dự phòng hiệu quả, an toàn và chi phí rẻ, có thể áp dụng cho tất cả đối tượng nguy cơ cao nhiễm viêm gan B. Bên cạnh đó, việc thực hiện an toàn truyền máu, sử dụng bơm kim tiêm 1 lần khi tiêm truyền; thực hành quan hệ tình dục an toàn, bao gồm hạn chế số lượng bạn tình, sử dụng bao cao su cũng là các biện pháp hiệu quả để bảo vệ bản thân khỏi bị lây nhiễm vi rút (3).
Một số nhóm đặc biệt cần có thêm một số lưu ý với các biện pháp dự phòng như phụ nữ mang thai và người nhiễm HIV. Cụ thể:
Phụ nữ mang thai
- Xét nghiệm viêm gan B ngay lần khám thai đầu tiên
- Những phụ nữ mang thai bị nhiễm vi rút viêm gan B, cần đến khám chuyên khoa để được tư vấn điều trị thuốc dự phòng (nếu có chỉ định), tiêm kháng huyết thanh cùng vắc xin viêm gan B cho con trong vòng 24 giờ sau sinh, tốt nhất là trong vòng 12 giờ.
Người nhiễm HIV
- Xét nghiệm viêm gan B và viêm gan C càng sớm càng tốt.
- Không dùng chung dụng cụ tiêm chích ma túy, khuyến khích dùng bơm kim tiêm khoảng chết thấp.
- Không dùng chung dụng cụ xăm trổ và các dụng cụ sắc nhọn xuyên qua da mà không tiệt khuẩn như dao cạo dâu và các dụng cụ làm đẹp khác.
- Tránh quan hệ tình dục không an toàn, đặc biệt là nhóm quan hệ tình dục đồng giới.
- Không nên sử dụng rượu bia do sẽ làm gan tổn thương nặng nề hơn và bệnh tiến triển nhanh hơn.
Tài liệu tham khảo
1. Phòng ngừa và kiểm soát viêm gan B
3. Viêm gan vi rút: Những điều bạn cần biết
